ANKSİYETE TİPLERİ

Anksiyeteli bir çok insan, anksiyetenin ve depresyonun birden fazla halini yaşarlar. Anksiyete yaşamaya yeni başlıyorsanız, çok fazla geç olmadan bir destek aramak ve hizmet almak önemlidir. Anksiyete belirtileri ciddiye alınmaz ve tedavi edilmezse ilerleyebilir ve hayatınızın kontrolünü kaybedebilirsiniz.

Bir çok farklı anksiyete türü vardır; En yaygın olanları;

YAYGIN ANKSİYETE BOZUKLUĞU

Çoğu insan zamandan zamana kendini gergin ve kaygılı hisseder. Özellikle bir sınav, bir mülakat öncesi, bir topluluk önünde konuşmak, insanların en kaygılı ve stresli olduğu zamanlara bir örnektir. Anksiyetenin bu çeşidi sizi uyanık ve odaklanmış hissettirebilir, işleri en iyi performansla ve daha hızlı yapmanıza yardımcı olabilir.

Yaygın Anksiyete Bozukluğu’na sahip insanlar çoğu zaman kendilerini sadece stresli durumlarda değil, çoğu zaman endişeli hissederler ve bu endişe yoğun ve ısrarcı olduğundan, günlük yaşamlarına etki eder.

Onların bu kaygıları, günlük yaşamın parçası olan bir çok şey ile ilişkilidir: iş,sağlık,aile, finansal meseleler.

Ev işleri ya da randevuya geç kalmak bile, endişeye yer açabilir. Kontrol edilemeyen endişelere ve korkunç şeylerin olabileceği hissine yol açabilir.

İŞARETLERİ VE SEMPTOMLARI

6 ay ve daha fazla süredir aşağıda yazan belirtileri taşıyorsanız Yaygın Anksiyete Bozukluğu’na sahip olabilirsiniz. İşte, okulda,sosyal ortamlarda yapılan günlük aktivitelerde kaygının verdiği rahatsızlıkla günlük rutinler aksatılabilir. Bunun yanı sıra fiziksel belirtileri de vardır.

Yaygın Anksiyete Bozukluğu’na sahip kişiler, diğer bozukluklara da sahip olabilirler. (sosyal fobi, depresyon gibi)

Bu kişiler ayrıca alkol ve uyuşturucunun yanlış kullanımı sonucunda baş ağrısı ve bağırsak problemleri gibi bir dizi fiziksel sağlık problemleri yaşayabilirler.

Semptom Listesi

Eğer, 6 ay ve daha fazla bir süre zarfında aşağıdaki belirtileri taşıyorsanız;

• Aktivitelerde ve olaylarda kendinizi çok gergin, kaygılı hissetmek
• Endişe etmek konusunda bir türlü kendinizi kontrol edememek, endişe etmeyi durduramamak
• İş,okul gibi günlük aktivitelerinizi gerçekleştirmeniz gereken yerlerde verimli olamıyorsanız ve zorlanıyorsanız

Yukarıda verilen tüm semptomlara olan cevabınız ”EVET” ise; aşağıda verilen üç semptomu muhtemelen yaşamışsınızdır.

• Huzursuz hissetmek
• Kolayca yorulmak
• Konsantre zorluğu
• Kolay sinirlenmek
• Kas Gerginliği( ağrılı çene ve sırt ağrısı)
• Uyku sorunu

Yukarıdaki belirtilere cevabınız ”EVET”se, Yaygın Anksiyete Bozukluğu’na sahip olabilirsiniz.

NEDEN OLUR?

Çeşitli faktörler, Yaygın Anksiyete Bozukluğu’nu tetikleyebilir.

Biyolojik Faktörler

Beyin fonksiyonlarındaki bazı değişiklikler,  Yaygın Anksiyete Bozukluğu ile ilişkilidir.

Genetik

Yaygın Anksiyete Bozukluğu’na sahip olan insanların ailelerin geçmişinde aile üyelerinin birinde mental sağlık problemleri olabilir. Bu, kişide; ailesinde mental problemlere sahip olan biri olduğundan otomatikman, Yaygın Anksiyete Bozukluğu gelişecek anlamına gelmez.

Stresli Hayat Yaşantısı

Kişi, hayatını kökten değiştirecek stresli değişimler yaşadığında Yaygın Anksiyete Bozukluğu gelişebilir. Örneğin; çocuğun doğması ya da doğacak olması, işten çıkarılma, kötü giden finansal durumlar, evi-işi değişmek gibi.

Psikolojik Faktörler

Bazı özellikleri kişiliğinde taşıyan kişiler, o özelliği taşımayan kişilere oranla, Yaygın Anksiyete Bozukluğu’na sahip olma riskini daha fazla taşırlar.

Bu özellikler;

• Hassas olma
• Duygusal olma
• Hayal kırıklığına karşı tahammül gücünün olmaması
• Kısıtlanmış hissetmek
• Mükemmeliyetçi olma

SOSYAL FOBİ

Bazı durumlarda, gergin hissetmek son derece normal ve insan doğasında olan bir şeydir. Tanıdığımız insanlar olsun ya da olmasın bazı insanlarla karşılaştığımızda gergin hissedebiliriz.

Bir düğünde ya da bir sunumda konuşma yapmak, iş arkadaşlarına karşı brifing vermek; muhtemelen gerginliğe ve kaygıya yol açacaktır.

Sosyal fobisi olan insanlar için, yukarıda örnek olarak gösterilen durumlarda, yaşanacak olan kaygı ve gerginlik normal insanlara göre daha aşırı olur. Diğer insanların önünde; yargılanmaktan, eleştirilmekten, alay edilmekten, gülünmekten korkarlar. Örneğin, bir restoranda diğer insanların önünde yemek yemek, bazı sosyal fobili insanlar için sorun olabilmektedir.

İŞARETLERİ VE SEMPTOMLARI

Sosyal anksiyetenin septomları genel olarak; fiziksel ve psikolojik olarak ikiye ayrılmaktadır.

Sosyal Fobisi olan insanlar için özellikle ön plana çıkan belirtiler şunlardır;

• Aşırı terleme
• Titremek
• Konuşma esnasında kızarma
• Mide bulantısı ve ishal

Yukarıda sayılan bu fiziksel semptomlar, başkalarının fark edeceği korkusuyla, kişide daha fazla korku yaratmasına sebep olur.

Sosyal fobisi olan insanlar, yanlış bir şey yapacağı, yanlış ve korkunç şeyler olacağı korkusuyla yaşamak bir yana; bu kafasında kurduğu olumsuz düşüncelerin, başkaları tarafından fark edileceği korkusuyla yaşarlar ve aşırı derecede endişe duyarlar.

Semptom Listesi

Aşağıda sayılan belli yerlerde çok gergin veya utangaç hissettiğin oldu mu?

• Tanımadığın insanlarla tanıştığın bir yerde
• Gözlemlendiğini düşündüğün yerlerde
• Başka insanların önünde bir şeyler yaparken

Sosyal fobinizden dolayı hiç kaçtınız mı? Örneğin;

• Bir konsere, festivale, etkinliğe, tanışma partisine gitmekten
• Ders çalışmak, kursa gitmek

Yukarıda sayılan listedeki sorulara cevabınız ”EVET” ise; muhtemelen Sosyal fobi sahibi birisiniz.

NEDEN OLUR?

Sosyal fobinin gelişmesi ve oluşmasının altında bir çok sebep vardır.

Mizaç

Utangaç ya da sosyal hayatında ebeveynleri tarafından engellenen ergenler, özellikle Sosyal fobi açısından çok önemli derece risk altındadır.

Çocuklarda, kolay ağlama, utangaçlık ve aşırı çekingenlik; sosyal fobi geliştirme açısından önemli etkenlerdendir.

Genetik

Sosyal fobi, aile içerisinde gelişmiş olabilir. Özellikle genetik etmenler, sosyal fobi konusunda etkili olmaktadır.

Öğrenilmiş Çevresel Faktörler

Bazı sosyal fobili insanlar, toplum önünde küçük düşürülmenin, kötü muamele görmenin, alay konusu olmanın etkilerinin sosyal fobinin gelişimi açısından olumsuz olarak etkilenirler.

BAZI FOBİLER

Bazı durumlara ve olaylara karşı geliştirilen endişe, kaygı, korku, gerginlik (örneğin, uçak korkusu, hayvanlara karşı olan korku) bazı fobilere örnektir. Birçok insan bir yılan ya da örümcekle karşılaştığında ya da uçağa bindiğinde korkar.

Korku, güvenliğimizi tehdit edeceğini düşündüğümüz olaylara karşı vücudumuzun verdiği doğal olaylardır ancak bazı insanlar bu olaylara karşı abartılı şekilde tepki verirler.

Aslında bu tip insanlar da, korkularının ve verdikleri tepkilerin aşırı olduklarının farkında olsalar da; verdikleri bu tepkilerin kendiliğinden ve kontrol edilemez olduğunu düşünürler.

Bazı fobiler, genellikle panik atakla ilişkilidirler.

İŞARETLERİ VE SEMPTOMLARI

Fobi sahibi insanlarda muhtemelen görülen belirtiler;

• Spesifik olaylara karşı, acayip ve abartılı reaksiyonlar göstermek
• Korku duyulan objeden uzak durmak (Örneğin köpeğin olduğu caddeden değilde, yolumuzu uzatarak başka bir caddeden gitmek)
• Fobi sahibi insanların kaçtığı durumların, günlük yaşantısını etkilemeye başlaması

Bu fobiler; 5 ayrı kategoriye ayrılır;

Hayvan

Bu fobi tipi, hayvan ve böceklere karşı gösterilen korku tipidir.

Doğal Çevre

Bu fobi tipi, daha çok doğal çevrede gerçekleşmesi muhtemelen olaylara karşı gösterilen korku tipidir. (Örneğin;deprem)

Kan, İğne

Bu fobi tipi, daha çok tıbbi müdahalelere ve uygulamalara karşı oluşturulan korku tipidir.

Durumsal

Belirli durumlara karşı gösterilen korku tipidir. Örneğin, araba sürmek, uçağa binmek.

Diğer

Örneğin, kusmak.

Daha bir çok, fobi tipine sahip olabilirsiniz. Örneğin, kamu önünde konuşma yapmak bu fobi tiplerinden değil, sosyal fobi kategorisine girmektedir.

SEMPTOM LİSTESİ

Aşağıda verilen durumlarda, gereğinden fazla korktuğun ya da endişe duyduğun oldu mu?

• Uçakla uçmak
• Yükseklik korkusu
• Hayvanlara yaklaşmak
• İğne, aşı vs. vurulmak

Yukarıda verilen durumlardan kaçtığın oldu mu?

• Bu yerlere gitmemek
• İş modelini değiştirmek
• Sağlık kontrollerini ertelemek-yaptırmamak

Cevabınız ”EVET” ise, muhtemelen spesifik fobilere sahip olan bir insansınız.

NEDEN OLUR?

Çeşitli faktörler, spesifik fobi gelişiminde rol oynamaktadır. Bunların 2’si;

Mizaç

Bir çok engellenme eğilimi.

Genetik

Yukarıda sayılan fobi türlerinin gelişiminde genetik önemli rol oynayabilmektedir. Aile fertlerinde ya da geçmiş aile üyelerinde bu tarz fobilerin olması; sizde de bu tarz fobilerin gelişimini etkileyebilmektedir.

PANİK BOZUKLUK

Panik bozukluk, panik atakların ne zaman tekrarladığını, ne zaman kişiyi daha zor durumda bıraktığını açıklamak için kullanılan bir terimdir.

Panik bozukluk şu şekilde tarifi daha güzel yapılabilir;

• Aniden ve beklenmedik bir anda gelişen panik ataklar
• Panik atak geçirilen tarihten 1 ay sonraya kadar, tekrar geçirir miyim endişesi taşımak
• Panik atakların sonuçları hakkında kaygı duymak(örneğin, kalp krizi)
• Panik atağın yarattığı sonuçlardan dolayı bazı egzersizlerden kaçınmak( Örneğin, kalp atışını artırdığı için sportif aktivitelerden uzak durmak)

Panik ataklar yaklaşık 10 dakika içerisinde doruğa ulaşır ve yarım saatten sonra etkisini kaybetmeye başlar ve yerini endişe, yorgunluğa bırakır. Çoğu insan, hayatı boyunca 1-2 kez panik atak geçirir ve kendisinde panik bozukluk olduğunu saptar. Bu kesinlikle yanlıştır. Panik bozukluk tanısı, bir uzman tarafından konulması gerekir.

İŞARETLER VE SEMPTOMLAR

Panik atak aniden ve beklenmedik zamanlarda gelişir. Dünya nüfusunun %40’ı hayatlarının bir evresinde muhakkak 1 kere de olsa panik atak geçirmiştir.

• Panik ve korku duygusu
• Ölmek, boğulmak, kontrolünü kaybetme korkusu
• Kalp krizi geçiriyorum hissi
• Nefes darlığı
• Aşırı terleme
• Sersemlik

Panik atak geçiren insanlar, sizin ve etrafındaki şeylerin gerçek olmadığı duygusu yaşayabilirler. Bu belirtinin, vücudun kaygıya karşı verdiği cevap esnasında vücutta meydana gelen fizyolojik değişikliklerden dolayı meydana geldiği düşünülmektedir.

SEMPTOM LİSTESİ

Aşağıda verilen durumlardan en az 4 tanesini yaşadığınız oldu mu?

• Aşırı terleme
• Ölüm korkusu
• Titremek
• Artan kalp artışı
• Nefes darlığı
• Boğuluyormuş hissi
• Mide bulantısı
• Baş dönmesi
• Uyumuş ve uyuşmuş hissi
• Gerçeksizlik duyguları
• Ani şekilde sıcak ya da soğuk basması
• Kontrolünü kaybetme korkusu

Yukarıda verilen semptomların 4 veya daha fazlasını hissetmiş, önümüzdeki 1 ay içerisinde ”tekrar geçirecek miyim?” endişesini yaşadınız mı? Cevabınız ”EVET” ise muhtemelen Panik Bozukluğa sahipsiniz.

NEDEN OLUR?

Panik bozukluğa sebebiyet veren durumlar yalnızca bir tane değildir. Çeşitli sebepler, Panik Bozukluğa sebep olmaktadırlar.

Genetik

Aile üyelerinizden herhangi birinin Panik Bozukluğa sahip olması, sizin de Panik Bozukluğa sahip olmanıza sebep olabilir.

Biyolojik

Bazı biyolojik tıbbi hastalıklar(Örn:hipertiroid,astım,KOAH) panik bozuklukla ilişkilidir.

Kötü Tecrübeler

Aşırı derecede stresli hayat yaşantısı, hayatınızda yaşadığınız kötü tecrübeler(çocukken tecavüz,mağduriyet) Panik Bozukluğa sebep olabilir.

Bir önceki yazımız olan Anksiyete Bozukluğu Tedavisi Ne Kadar Sürer başlıklı makalemizde anksiyete bozukluğu belirtileri, anksiyete bozukluğu durumunda ne yapılmalı ve anksiyete çeşitleri hakkında bilgiler verilmektedir.